تاثیر اندیشه های لردکرزن در ترسیم مناسبات ایران و انگلیس در آغاز قرن بیستم

چکیده:طی دوره قاجار رقابت میان دوقدرت استعماری وضعیت سیاسی ایران را شکل خاصی بخشیده بود . دراین اوضاع بود که دولتمردان انگلیسی وروسی به ایفای نقش خود می پرداختند .درمیان دولتمردان انگلیسی که درروابط باایران تأثیر گذار بودند ونقش مهمی را ایفا نمودند لردکرزن شخصیت بنامی می باشد. کرزن از جمله افراد معروفی بود که مدعی بود آسیا ومسائل آن در تخصص وی می باشد .درمیان کشورهای آسیایی، کرزن ایران را بیش از همه می شناخت وازاین رو خواهان اثرگذاری درنوع روابط انگلیس با ایران بود . دردودهه آغازین قرن بیستم سیاست انگلیس سرنوشت سیاسی ایران را تحت تأثیر دو قرارداد (1907و1919م)قرار،دادکه وضعیت سیاسی آنرا متحول نمودند .قرارداد 1907 میان روسیه وانگلیس منعقدشد که براساس آن ایران میان روسیه وانگلیس تقسیم شد .کرزن جزو کسانی بود که مدتها پیش از انعقاد قرارداد ،آنرا به دولت متبوع خود پیشنهاد کرده بود .علاوه برآن پیشنهادات ونظرات وی در درترسیم منطقه نفوذ انگلیس مورد استفاده قرار گرفتند،ضمن آنکه با انعقاد قرارداد درجرگه منتقدان آن قرار گرفت که این امر ناشی از امیال جاه طلبانه وی بود . قرارداد 1919 نیز سند تحت الحمایگی ایران بود که توسط کرزن طراحی شده بود اما به تصویب مجلس نرسید وسرانجام با جایگزین شدن آن با کودتای سوم اسفند 1299 ش،لغوشد درهردو قرارداد 1907 و1919کرزن باوزارت امورخارجه انگلیس اختلاف نظر داشت .اصولا مأمورانی که درهند خدمت کرده بودند بخاطر دغدغه بیش ازحدی که درمورد مصالح آسیایی انگلیس (هند) داشتند ،با وزارت امورخارجه انگلیس که عمدتا درگیر مسائل اروپایی بود اختلاف نظر داشتند .علاوه بر دومسئله بالا نقش کرزن در ایران زدایی از خلیج فارس نیز قابل تأمل می باشد .وی درسفری که برای تحکیم موقعیت انگلیس به خلیج فارس نمود (1903م/1321ه ق)در نطق خود تعمداًاز بکاربردن عنوان خلیج فارس امتناع ورزیده ودرعوض از کلمه خلیج استفاده نمود. کلمات کلیدی:ایران -انگلیس-مناسبات سیاسی-کرزن-قرارداد1907-قرارداد1919